W obecnej chwili stopa bezrobocia pozostaje na niskim poziomie – według danych GUS w lutym 2023 r. wyniosła 5,5%. Sytuacja na rynku pracy będzie jednak mocno skorelowana z bieżącą sytuacją gospodarczą, ale także z perspektywami polskiej gospodarki, którą czeka spowolnienie. Widać to po danych makroekonomicznych za grudzień 2022 roku.

Najbardziej zagrożone są te branże, na których produkty spada popyt. To m.in. meble oraz sprzęt RTV i AGD. Restrukturyzację najczęściej uzasadnia potrzeba ograniczenia zatrudnienia, która może wynikać z jednej strony z decyzji biznesowych dotyczących zmian organizacyjnych czy też modelu zatrudnienia, a z drugiej strony – ze spadku obciążenia pracą, zmniejszenia obrotów i potrzeby optymalizacji kosztów, najczęstszą przyczyną jest właśnie poszukiwanie oszczędności.

Restrukturyzacja wczoraj i dziś

Z perspektywy ekonomicznej restrukturyzacja dotyczy zmian, których celem jest optymalizacja działania przedsiębiorstwa. I takie procesy mają miejsce od początku epidemii. W niektórych przypadkach restrukturyzacja była nakierowana na ratowanie przedsiębiorców i zapewnienie ciągłości działania. Tam, jeszcze przed przyjęciem rozwiązań antykryzysowych, takie postępowania były przede wszystkim prowadzone na podstawie ustawy – Prawo restrukturyzacyjne, ustawy o zwolnieniach grupowych, czy też rozwiązań obowiązujących w kodeksie pracy.

Od początku epidemii COVID-19 pracę stracili pracownicy, których najprościej było zwolnić. W pierwszej kolejności – studenci, osoby na umowach cywilnoprawnych – o dzieło i zlecenia, ale także osoby zatrudnione na umowę o pracę na czas określony.

Obserwując trendy z rynku pracy widać wyraźnie dalsze nieprzedłużanie umów terminowych oraz rozwiązywanie umów o pracę, także w ramach zwolnień grupowych. Jeżeli chodzi o zwolnienia grupowe to dość często pracodawcy obchodzą ustawę o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników w ten sposób, że zwalniają na przestrzeni miesiąca mniejszą ilość pracowników niż zapisana w ustawie np. mniej niż 10 pracowników w przypadku zatrudniania do 100 pracowników.

Restrukturyzacja na problemy finansowe w przedsiębiorstwie

Plan restrukturyzacyjny może przewidywać wykorzystanie pracowników wówczas pracownicy będący cennym składnikiem aktywów dłużnika będą w dalszym ciągu pracować.

Restrukturyzacja firmy to postępowanie, które zapewnia niewypłacalnej lub zagrożonej niewypłacalnością firmie szansę na uniknięcie upadłości i zawarcie układu z wierzycielami, a w konsekwencji odzyskanie rentowności i dalsze prowadzenie działalności. Postępowanie zapewnia ochronę przedsiębiorcy m.in. przed działaniami wierzycieli i organów egzekucyjnych. Takie działanie ma swoje umocowanie prawne w przepisach ustawy Prawo restrukturyzacyjne.

Rodzaje procedur restrukturyzacyjnych

Ustawodawca wprowadził do systemu prawnego cztery rodzaje postępowań, które przeznaczone są dla podmiotów niewypłacalnych, jak i dla tych, którym grozi niewypłacalność, a mianowicie:

• postępowanie o zatwierdzenie układu (PZU),
• przyspieszone postępowanie układowe,
• postępowanie układowe,
• postępowanie sanacyjne.

Cechą charakterystyczną postępowania o zatwierdzenie układu i odróżniającą tę procedurę od pozostałych postępowań restrukturyzacyjnych jest jej pozasądowy charakter.

Zgodnie z art. 11 prawa upadłościowego dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. Domniemywa się, że dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych, jeżeli opóźnienie w wykonaniu zobowiązań pieniężnych przekracza trzy miesiące. Z kolei art. 6 prawa restrukturyzacyjnego określa, iż przez dłużnika zagrożonego niewypłacalnością należy rozumieć dłużnika, którego sytuacja ekonomiczna wskazuje, że w niedługim czasie może stać się niewypłacalny.

Popularność postępowania o zatwierdzenie układu

W wielu przypadkach restrukturyzacja oznacza tylko określenie nowych zasad spłaty zobowiązań, np. poprzez rozłożenie ich w czasie, zmniejszenie lub umorzenie odsetek. Z tego powodu dłużnicy najczęściej występowali o restrukturyzację w ramach postępowania o zatwierdzenie układu (PZU). Bardzo często z uwagi na czas trwania, koszty oraz to, iż głównym problemem jest konieczność ustalenia nowego harmonogramu wysokości miesięcznych/ kwartalnych rat spłaty zobowiązań.

W 2022 r. PZU stanowiło 90 proc. wszystkich postępowań. W tego rodzaju postępowaniu Dłużnik zawiera umowę o sprawowanie nadzoru z wybranym przez siebie doradcą restrukturyzacyjnym, który od tego momentu pełni funkcję nadzorcy układu. Nadzorca ma za zadanie pomóc w przygotowaniu propozycji układowych, przeprowadzeniu samodzielnego zbierania głosów oraz złożeniu do sądu wniosku o zatwierdzenie układu. Nadzorca powinien również przekazywać wierzycielom informacje o sytuacji majątkowej dłużnika oraz możliwości wykonania układu, żeby każdy z nich mógł podjąć racjonalną ekonomicznie decyzję odnośnie głosowania za albo przeciwko układowi. Ciężar przeprowadzenia postępowania o zatwierdzenie układu w głównej mierze spoczywa na dłużniku.

Takie postępowanie może okazać się ratunkiem dla wielu firm, które znalazły się w trudnej sytuacji. Szybkość i pewność uruchomienia procedury, niewielkie koszty w porównaniu z innymi postępowaniami restrukturyzacyjnymi o w połączeniu z szeroką ochroną przed egzekucjami stanowi główny czynnik skutkujący tym, że PZU zdecydowanie dominuje, jeśli chodzi o rodzaj wdrażanych restrukturyzacji w naszym kraju.

Waldemar Łukaszowicz, Prezes Zarządu Fortis Restrukturyzacje sp. z o.o. Prawnik, licencjonowany doradca restrukturyzacyjny. Wielokrotnie pełnił funkcje nadzorcy układu, nadzorcy sądowego, tymczasowego nadzorcy sądowego, kuratora oraz syndyka w wielu postępowaniach restrukturyzacyjnych i upadłościowych.